×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Nowotwory złośliwe nadnerczy

dr med. Andrzej L. Komorowski
Klinika Chirurgii Onkologicznej Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Oddział w Krakowie
Szpital Specjalistyczny im. Stanleya Dudricka w Skawinie

Co to są nowotwory złośliwe nadnerczy?

Nowotwory złośliwe nadnerczy to guzy rozwijające się w obrębie nadnerczy, czyli małych narządów wewnątrzwydzielniczych umiejscowionych nad nerkami. Ogólnie, guzy te dzieli się na nowotwory kory nadnerczy oraz nowotwory rdzenia nadnerczy.

Ponadto w rzadkich przypadkach stwierdza się w nadnerczach przerzuty nowotworów rozwijających się w innych narządach (np. raka płuca, nerki lub czerniaka).

Skąd się biorą nowotwory złośliwe nadnerczy?

Nowotwotwory złośliwe nadnerczy często występują jako jeden z elementów zespołów chorób uwarunkowanych genetycznie. Najczęstszymi zespołami tego typu, w ramach których mogą się rozwinąć złośliwe guzy nadnerczy, są:


Ryc. 1. Położenie nadnerczy
  • zespół mnogiej gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej typu I (multiple endocrine neoplasia type I – MEN I); w ramach tego zespołu stwierdza się współwystępujące guzy przysadki, przytarczyc, trzustki oraz nadnerczy;
  • zespół mnogiej gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej IIA (MEN IIA), w ramach którego rozwija się rak rdzeniasty tarczycy, guz typu pheochromocytoma (zwany również barwiakiem) w obrębie nadnerczy oraz gruczolak lub rak przytarczyc;
  • zespół mnogiej gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej IIB (MEN IIB), w ramach którego obserwuje się guzy typowe dla zespołu MEN IIA oraz dodatkowo nerwiakowłókniakowatość lub chorobę Hirschprunga.

Odrębnym rodzajem nowotworów złośliwych nadnerczy są przerzuty nowotworów innych narządów (np. nowotworów nerki, płuca lub czerniaka) rozwijające się w nadnerczu. Sposób leczenia guzów tego typu jest uzależniony od tego, jakie jest źródło przerzutu, czyli gdzie rozwija się nowotwór pierwotny, oraz jaki jest stopień zaawansowania choroby. W niektórych przypadkach guzów przerzutowych w nadnerczu proponuje się chorym podobne postępowanie jak w przypadku guzów pierwotnych, czyli leczenie chirurgiczne.

Jak często występują nowotwory złośliwe nadnerczy?

Pierwotne nowotwory złośliwe nadnerczy są bardzo rzadkie. Rocznie w Polsce odnotowuje się około 140 zachorowań.

Jak się objawiają nowotwory złośliwe nadnerczy?

Objawy nowotworów złośliwych nadnerczy zależą od ich rozmiarów, umiejscowienia oraz czynności hormonalnej, to znaczy tego, czy produkują hormony, czy też nie. Na tej podstawie, klasyfikuje się je jako:

  • guzy hormonalnie czynne, czyli takie, których objawy są wynikiem obecności produkowanych przez nie hormonów,
  • guzy z subukliniczną nadczynnością hormonalną, czyli te, które wydzielają tak mało homonów, że nie wpływa to na funkcjonowanie organizmu, ale w niektórych sytuacjach (np. podczas operacji) może dojść do niekontrolowanego wyrzutu hormonów do krwi i związanych z tym zagrożeń,
  • guzy hormonalnie nieczynne (tzw. nieme), czyli te, które nie wydzielają żadnych hormonów.

Objawy guzów hormonalnie nieczynnych zależą w zasadzie jedynie od umiejscowienia i rozmiarów guza, dlatego najczęściej są one rozpoznawane przypadkowo, podczas badania obrazowego wykonywanego z innego powodu (np. podczas USG jamy brzusznej wykonywanego z powodu objawów kamicy żółciowej). Guzy większych rozmiarów mogą powodować objawy wynikające z ucisku na sąsiadujące tkanki. Mogą zatem wystąpić obrzęki kończyn dolnych (spowodowane uciskiem przez duży guz nadnercza dużych naczyń krwionośnych) albo wodobrzusze. Guzom nadnerczy rzadko towarzyszą dolegliwości bólowe.

W przypadku guzów hormonalnie czynnych objawy są bardzo różnorodne i wynikają z działania produkowanych przez guz hormonów. I tak, w zależności od rodzaju guza i uwalnianego przez niego w nadmiarze hormonu, możemy mieć do czynienia z:

  • wysokim ciśnieniem tętniczym (często nie reagującym na leczenie przeciwnadciśnieniowe);
  • nadmiarnym owłosieniem, obniżeniem barwy głosu, zaburzeniami menstruacji (u kobiet);
  • powiększeniem gruczołów piersiowych, osłabieniem popędu płciowego, zaburzeniami wzwodu (u mężczyzn);
  • nadmiernym odkładaniem się tłuszczu (np. na karku);
  • zmianą kształtu twarzy na bardziej zaokrąglony (tak zwany „księżyc w pełni”);
  • scieńczeniem skóry, ktora łatwo ulega uszkodzeniom i trudno się goi;
  • czerwonawymi, niewielkimi zmianami na skórze o charakterze rozstępów;
  • ciągłym uczuciem zmęczenia;
  • osłabieniem siły mięśniowej i kurczami mięśni;
  • znacznym zmniejszeniem lub zwiększeniem masy ciała;
  • cukrzycą;
  • bezsennością lub innymi zaburzeniami snu;
  • objawami wynikającymi ze zmniejszenia stężenia potasu w krwi (np. zaburzenia rytmu serca);
  • bólami i zawrotami głowy;
  • bladością skóry;
  • nadmiernym poceniem się.

Wystąpienie wymienionych wyżej objawów nie musi wskazywać na obecność guza nadnercza.

Co robić w przypadku wystąpienia nowotworu złośliwego nadnercza?

W przypadku wystąpienia któregokolwiek z wymienionych wyżej objawów należy się zgłosić do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Po wykonaniu koniecznych badań i ustaleniu rozpoznania, lekarz zaproponuje dalsze postępowanie.

Ze względu na rzadkość występowania nowotworów nadnerczy, jest ważne, aby po ustaleniu rozpoznania zaplanować leczenie w ośrodku mającym doświadczenie w terapii tego typu guzów.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie nowotworu złośliwego nadnerczy?

Na podstawie charakterystycznych objawów opisywanych przez pacjenta podczas wywiadu oraz badania, lekarz może powziąć podejrzenie obecności nowotworu złośliwego nadnercza. W celu potwierdzenia tego rozpoznania wykonuje się badania dodatkowe, najczęściej obrazowe: USG jamy brzusznej, badanie techniką rezonansu magnetycznego, tomografię komputerową, pozytonową tomografię emisyjną (PET).

Czasem konieczne jest wykonanie biopsji pod kontrolą USG lub pobranie wycinka w czasie operacji, często minimalnie inwazyjnej – przeprowadzonej metodą laparoskopową.

Kolejnym elementem diagnostyki jest określenie czynności hormonalnej guza. W tym celu wykonuje się różne badania laboratoryjne krwi.

Jakie są metody leczenia nowotworów złośliwych nadnerczy?

Podstawowym sposobem leczenia guzów nadnerczy jest leczenie operacyjne. Podczas operacji usuwa się całe nadnercze wraz z guzem. W przypadku mniejszych zmian, możliwe jest przeprowadzenie takiej operacji metodą laparoskopową. U chorych z większym guzem zazwyczaj zalecana jest operacja sposobem klasycznym, czyli z otwarciem brzucha.

Jeżeli nie można przeprowadzić operacji – na przykład z powodu rozmiarów guza lub ze względu na obecność przerzutów odległych – rozważa się zastosowania innych sposobów leczenia: chemioterapii i radioterapii.

Co należy robić po zakończeniu leczenia nowotworów złośliwych nadnerczy?

Po zakończeniu leczenia chirurgicznego chorzy pozostają pod stałą opieką lekarza onkologa. Częstotliwość badań kontrolnych jest większa tuż po zakończeniu leczenia, a następnie wizyty są rzadsze. Podczas wizyt kontrolnych lekarz zleca odpowiednie badania obrazowe (zazwyczaj USG brzucha i, nieco rzadziej, tomografię jamy brzusznej).

W przypadku, gdy u chorego konieczne było usunięcie obu nadnerczy – a guzy nadnerczy mogą się rozwijać obustronnie – stałym elementem leczenia jest przyjmowanie hormonów nadnerczy.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na nowotwory złośliwe nadnerczy?

Nie znamy obecnie żadnych metod postępowania, które mogłyby zmniejszyć ryzyko zachorowania na nowotwory nadnerczy.

10.04.2017
Zobacz także
  • Niedoczynność kory nadnerczy
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta