Czym jest nowotwór pęcherzyka żółciowego?

Nowotwór pęcherzyka żółciowego to guz rozwijający się w obrębie pęcherzyka („woreczka”) żółciowego. Pęcherzyk jest organem położonym przy dolnej powierzchni wątroby (nieco powyżej poziomu pępka, po prawej stronie). Jego zadaniem jest magazynowanie żółci i wydzielanie jej w odpowiednich sytuacjach (po posiłku) do przewodu pokarmowego (jelita).

Nowotwór pęcherzyka żółciowego jest najczęściej występującym nowotworem dróg żółciowych. Niestety zazwyczaj rozpoznawany jest późno, gdyż na początkowym etapie nie daje żadnych objawów. Najlepsze wyniki leczenia uzyskuje się, gdy zostaje rozpoznany przypadkowo po operacji wycięcia pęcherzyka żółciowego z innego powodu (najczęściej z powodu kamicy).

Jakie są objawy nowotworów pęcherzyka żółciowego?

Na początkowym etapie nowotwór pęcherzyka żółciowego nie daje żadnych objawów. W miarę powiększania się zmiany nowotworowej u chorego mogą się pojawić następujące objawy:

• ból w okolicy prawego podżebrza,
• nudności i wymioty,
• nietolerancja tłustych pokarmów,
• utrata apetytu i masy ciała,
• żółtaczka (zażółcenie białek oczu, skóry, ciemne zabarwienie moczu oraz brak zabarwienia stolca [„białe stolce”]),
• gorączka,
• wodobrzusze (płyn w obrębie jamy otrzewnej).

Jak rozpoznaje się nowotwór pęcherzyka żółciowego?

Nie ma badania, które pozwoliłoby na pewne potwierdzenie lub wykluczenie nowotworu pęcherzyka żółciowego. W przypadku podejrzenia tego nowotworu wskazane jest wykonanie szeregu badań obrazowych pozwalających na ocenę stanu pęcherzyka i dróg żółciowych.

• USG jamy brzusznej – podstawowe badanie wykorzystywane w ocenie pęcherzyka i dróg żółciowych, pozwala na ustalenie wielkości i położenia pęcherzyka oraz występowania ewentualnych zmian w jego ścianie albo w świetle (wnętrzu). Jeśli nowotwór pęcherzyka jest duży i nacieka wątrobę, zazwyczaj udaje się to również uwidocznić w badaniu USG. Za pomocą USG można także ocenić wątrobę oraz inne narządy pod kątem przerzutów.
• Tomografia komputerowa jamy brzusznej – badanie dokładniejsze niż USG, pozwala na określenie wielkości, położenia, a często również charakteru zmian we wnętrzu pęcherzyka. Umożliwia także ocenę stanu wątroby i innych narządów pod kątem przerzutów.
• Tomografia rezonansu magnetycznego – badanie coraz częściej wykonywane u chorych na raka pęcherzyka żółciowego, pomocne w ocenie zakresu naciekania wątroby przez nowotwór. Odmiana tego badania jest bardzo przydatna w ocenie naciekania dróg żółciowych.
• Endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ECPW) – badanie przeprowadza się za pomocą giętkiego endoskopu wprowadzanego przez usta chorego. Końcówkę endoskopu wprowadza się do dwunastnicy (pierwsza część jelita, do której pokarm przechodzi bezpośrednio z żołądka), a następnie pod kontrolą endoskopu podaje się kontrast do dróg żółciowych, które łączą się z dwunastnicą, i wykonuje serię zdjęć rentgenowskich. Dzięki uzyskanym obrazom można stwierdzić, na jakim poziomie znajdują się przeszkody w drogach żółciowych.

Jeśli na podstawie badań obrazowych powstanie podejrzenie nowotworu pęcherzyka żółciowego, wskazane jest jego wycięcie w całości (cholecystektomia), nawet jeśli nie ma pewności, czy zmiana widoczna w badaniach obrazowych jest w rzeczywistości nowotworem złośliwym. Czasem w takich sytuacjach konieczne jest wykonanie śródoperacyjnego mikroskopowego badania preparatu pęcherzyka żółciowego (tzw. patologiczne badanie doraźne [„intra”]), aby można było zadecydować, czy podczas tej samej operacji nie trzeba poszerzyć zabiegu o wycięcie części wątroby.

W niektórych przypadkach nowotwór pęcherzyka żółciowego stwierdza się niejako przypadkiem, podczas badania histopatologicznego pęcherzyka wyciętego z powodu kamicy. Dotyczy to około 1% operowanych z tego powodu chorych. W zależności od stopnia zaawansowania nowotworu chorzy ci mogą zostać poddani kolejnej operacji lub otrzymać dodatkowe leczenie; mogą też zostać poddani jedynie obserwacyjnym badaniom kontrolnym (jeśli samo wycięcie pęcherzyka było zbiegiem wystarczająco rozległym z punktu widzenia szans na wyleczenie).

W jaki sposób leczy się nowotwór pęcherzyka żółciowego?

Główną rolę w leczeniu nowotworów pęcherzyka żółciowego odgrywa chirurgia, ale wykorzystuje się również leczenie napromienianiem oraz – znacznie rzadziej – chemioterapię.

Leczenie chirurgiczne. W zależności od stopnia zaawansowania nowotworu możliwe jest samo wycięcie pęcherzyka żółciowego (cholecystektomia), wycięcie pęcherzyka wraz z fragmentem sąsiadującej z nim wątroby oraz wycięcie okolicznych węzłów chłonnych. Rozległość resekcji wątroby zależy od stopnia zaawansowania choroby. Jak już wspomniano, jeśli nowotwór pęcherzyka żółciowego został rozpoznany przypadkowo podczas cholecystektomii wykonywanej z innych przyczyn (np. kamicy żółciowej), po ustaleniu ostatecznego rozpoznania mikroskopowego konieczna może być ponowna – rozleglejsza – operacja.

Leczenie napromienianiem. W niektórych przypadkach leczenie napromienianiem stosuje się jako uzupełnienie leczenia chirurgicznego w trakcie operacji lub po jej zakończeniu. Czasem metodę tę wykorzystuje się w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych, zwłaszcza wówczas, gdy nowotwór jest bardzo zaawansowany i nacieka sploty włókien nerwowych w pobliżu aorty oraz odchodzących od niej naczyń.

Chemioterapia. Obecnie nie ma uznanego schematu leczenia cytostatykami chorych na nowotwory pęcherzyka żółciowego. Chemioterapię można stosować w ramach badań klinicznych lub jako leczenie paliatywne.

Jakie są czynniki rozwoju nowotworu pęcherzyka żółciowego?

Ponieważ nowotwory pęcherzyka żółciowego występują względnie rzadko, nie do końca znane są czynniki ryzyka ich rozwoju. Do niedawna uważano, że czynnikami ryzyka są przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego i tzw. pęcherzyk porcelanowy (rodzaj przewlekłego zapalenia pęcherzyka żółciowego, w którym jego ściana staje się bardzo twarda), ostatnie badania dowiodły jednak, że tak nie jest. Obecnie do czynników ryzyka rozwoju nowotworów pęcherzyka żółciowego zalicza się:

• płeć żeńską (ponad dwa razy częściej chorują kobiety),
• wiek (najczęściej występuje po 50. rż.),
• kamicę pęcherzyka żółciowego (zwłaszcza jeśli największe kamienie mają >3 cm średnicy),
• otyłość,
• palenie papierosów,
• chorobę Leśniowskiego i Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Zwiększone ryzyko zachorowania na tę chorobę stwierdza się ponadto u pracowników branży obuwniczej, gumiarskiej, tekstylnej i papierniczej w związku z większym narażeniem na działanie toksycznych i rakotwórczych substancji chemicznych.

Jakie jest rokowanie u chorych leczonych z powodu raka pęcherzyka żółciowego?

Rokowanie jest w znacznej mierze uzależnione od stopnia zaawansowania choroby w momencie rozpoznania oraz od możliwości wykonania operacji radykalnej, czyli takiej, w czasie której usuwa się cały nowotwór. Prawdopodobieństwo skuteczności leczenia może być więc u niektórych chorych bardzo duże, a u innych bardzo małe.

Po zakończeniu leczenia chorzy poddawani są okresowym kontrolom – ich częstotliwość oraz rodzaj wykonywanych badań ustala lekarz prowadzący.