Frankl

Od roku 1942 roku, do końca okupacji, był więźniem niemieckich obozów m.in. Auschwitz i Dachau. To, co tam zobaczył, doświadczył i przemyślał stało się podwaliną pod „szkołę logoterapii”, której doktor Viktor Frankl, wiedeński psychiatra, uczeń Freuda, Adlera, Schlelera i Hartmana, jest twórcą. Kiedy słucha się jego wykładów, z którymi objechał cały świat, trudno dać wiarę, że ten charyzmatyczny - i mocny, i łagodny, i twardy, i empatyczny - człowiek przeszedł przez nazistowskie piekło, w którego komorach zagazowano jego matkę, brata i młodziutką żonę. Frankl blisko był tego, by pogrążyć się w rozpaczy - wola życia wróciła do niego z chwilą, kiedy sam zachorował na tyfus. Po wojnie ożenił się powtórnie, urodziła mu się córka, a jako lekarz uleczył wiele ludzkich dusz.

„My, którzy byliśmy więźniami w obozach koncentracyjnych, dobrze pamiętamy ludzi wędrujących od baraku do baraku, pocieszających towarzyszy niedoli, ofiarujących im ostatni kawałek chleba. Nie było ich zbyt wielu, lecz stanowią wystarczający dowód na to, że człowiekowi można odebrać wszystko z wyjątkiem jednego – ostatniej z ludzkich swobód: swobody wyboru swojego postępowania w konkretnych okolicznościach, swobody wyboru własnej drogi.” - pisał Frankl w „Człowiek w poszukiwaniu sensu”, najsłynniejszej swojej książce.

Ta wolność wyboru w myśleniu o człowieku dla Frankla jest zasadnicza. Uważał on, że w warunkach ekstremalnych, można zdecydować czy zachować się przyzwoicie czy podle. Komuś pomóc czy na niego donieść. Podzielić się łykiem wody czy łapczywie ją wypić w samotności. Więcej: Frankl podkreślał, że człowiek decyduje o tym, jaką przyjmie postawę wobec własnego cierpienia. Czy uda mu się przekuć je w wartość czy podda się jego degradującej mocy. Niespełna czterdziestoletni Frankl przemawiał podobnymi słowami do pozostałych współtowarzyszy niedoli - wychudzonych, zawszonych, pobitych, ubranych w nędzne pasiaki, siedzących na twardych pryczach i szczękających zębami z zimna. Pogrążony w ciemnościach barak rozjaśniały blaskiem jego słowa: „na każdego z nas w tych trudnych chwilach spogląda ktoś z góry – przyjaciel, żona, ktoś żywy lub zmarły, a może sam Bóg - i liczy na to, że go nie zawiedziemy. Ten ktoś ma nadzieję, że będziemy cierpieli z dumą – a nie z rozpaczą i że będziemy umieli godnie umrzeć.”

Jedno z podstawowych założeń logoterapii opiera się na przekonaniu, że głównym celem człowieka nie jest dążenie do przyjemności ani unikanie bólu, lecz właśnie odszukiwanie sensu. Stąd nasza gotowość nawet do przyjęcia cierpienia, ale wyłącznie wtedy, gdy nada mu się znaczenie. Frankl opowiadał o zdarzeniu, które miało miejsce w jego psychiatrycznym gabinecie: pewnego razu przyjął na konsultacje starszego wiekiem internistę. Człowiek ten nie potrafił pogodzić się ze stratą żony, która zmarła dwa lata wcześniej i którą kochał ponad wszystko. – Proszę mi powiedzieć, doktorze, co by się stało, gdyby to pan umarł pierwszy, a żona by pana przeżyła? - Frankl zadał mu jedno jedyne pytanie. – To by była dla niej najstraszniejsza tragedia - odparł internista - Wyobrażam sobie, jakby cierpiała. Na to Frankl: - Widzi pan, doktorze, pańskiej żonie zostało oszczędzone to cierpienie i to właśnie pan jej go zaoszczedził - oczywiście za cenę tego, że musi pan zyć dalej i ją opłakiwać.

Frankl nie mógł zmienić przeznaczenia internisty, ale mógł wpłynąć na zmianę nastawienia do niego. Zdarza się, że tylko to pozostaje w zasięgu ludzkich możliwości. I właśnie to może przynieść ogromną ulgę.

Katarzyna Kubisiowska - dziennikarka związana z redakcją „Tygodnika Powszechnego”. Jej najnowsza książka to „Rak po polsku” – rozmowy z onkologami (Wyd. Czarne, maj 2014). Współautorka książek „Panorama kina najnowszego 1980-1995. Leksykon” oraz „Lektury na ekranie”. Obecnie pracuje nad biografią Jerzego Pilcha, która ma się ukazać za 2 lata w wydawnictwie Znak. Mama Tadka i Hanki.