×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Żywienie medyczne jako integralny element terapii onkologicznej

lek. med. Aleksandra Gaborek, Nutricia Medyczna
Materiał w ramach kampanii Piękna bo Zdrowa

Wprowadzenie

Pacjenci z chorobą nowotworową są szczególnie narażeni na niedożywienie. Szacuje się, że objawy niedożywienia lub wyniszczenia występują u 30–85% chorych w zależności od typu i umiejscowienia nowotworu. Najczęściej występują w uogólnionym stadium choroby1.

Przyczyny zaburzeń stanu odżywienia pacjenta onkologicznego są różne. Spadek apetytu i zmniejszenie masy ciała mogą wynikać ze zmian metabolicznych i stanu zapalnego związanych z obecnością samej choroby lub też okresowo z działań niepożądanych terapii przeciwnowotworowej, między innymi takich jak wymioty, nudności, biegunki i bóle brzucha2. Czasami spożywanie tradycyjnych pokarmów jest niemożliwe w wyniku występowania trudności w połykaniu – zwłaszcza u chorych z nowotworami w obrębie głowy i szyi. U pacjentów cierpiących na nowotwór wzrasta też tempo przemiany materii. Wszystko to może prowadzić do zmniejszenia ilości przyjmowanych pokarmów i powstawania niedoborów żywieniowych. Dostarczenie odpowiedniej ilości składników odżywczych poprzez stosowanie wyłącznie zwykłej diety bywa dużym problemem, a czasami staje się wręcz niemożliwe.

Negatywne skutki zaburzeń odżywiania

Negatywne skutki problemów z odżywianiem to utrata masy ciała, osłabienie, bóle i zaniki mięśni, pogorszenie sprawności psychoruchowej, upośledzenie odporności, a także zaburzenia wchłaniania, trawienia i perystaltyki jelit. Częściej dochodzi także do rozwoju infekcji, gorszego gojenia się ran, a także wydłużenia czasu hospitalizacji i rekonwalescencji chorego1-5. Dlatego leczenie żywieniowe staje się integralną częścią terapii onkologicznej.
Wsparcie żywieniowe polega na poradnictwie dietetycznym, wzmacnianiu diety, stosowaniu doustnych diet przemysłowych (oral nutritional support – ONS), żywienia dojelitowego lub pozajelitowego. U każdego pacjenta należy przeprowadzić ocenę stanu odżywienia, następnie określić zapotrzebowanie na wszystkie niezbędne substancje odżywcze, a w razie potrzeby podawać odpowiednie ilości energii, białka, elektrolitów, witamin, pierwiastków śladowych i wody oraz monitorować stan żywieniowy i kliniczny1,2,5.

Żywienie w terapii onkologicznej

W chorobie nowotworowej zapotrzebowanie organizmu na energię i białko znacząco wzrasta. Jest to uzależnione od wielu czynników, takich jak stan odżywienia, stopień zaawansowania oraz umiejscowienie nowotworu, stosowane metody leczenia, jak również stan ogólny pacjenta. Według rekomendacji podaż białka powinna wynosić 1–1,5 g/kg mc/dobę5, natomiast u chorych z cechami wyniszczenia 2–3 g/kg mc./dobę przy podaży energii nawet do 35–45 kcal/kg mc./dobę1. Dodatkowo należy dostarczać wszystkich niezbędnych makro i mikroskładników oraz witamin, które powinny być podawane w ilościach pokrywających zapotrzebowanie dobowe chorego1. U pacjentów, którzy nie są w stanie za pomocą zwykłej diety pokryć zwiększonego zapotrzebowania na składniki odżywcze, w zależności od stopnia zaawansowania choroby, zalecane są specjalistyczne preparaty odżywcze typu ONS (doustne wsparcie żywieniowe), które mają różny skład, kaloryczność i mogą być dopasowane do indywidualnych potrzeb pacjentów.

Kiedy i jak stosować żywienie medyczne?

Zastosowanie żywienia medycznego powinno być rozważane u każdego pacjenta onkologicznego z cechami niedożywienia. Powinno być stosowane u chorych zarówno w okresie okołooperacyjnym, jak też w czasie chemio- i/lub radioterapii. Włączane jest zwłaszcza u chorych z nowotworami zlokalizowanym w obrębie głowy i szyi, ponieważ oni są najczęściej narażeni na pogorszenie stanu odżywienia i wyniszczenie. Powinno być także stosowane u chorych, u których stwierdza się1:
  • brak możliwości włączenia diety doustnej przez ponad 7 dni, nawet jeżeli pacjent jest prawidłowo odżywiony,
  • obecne lub zagrażające niedożywienie (niezamierzona utrata masy ciała > 10 proc. w ciągu 3–6 miesięcy przed rozpoczęciem leczenia, BMI < 18,5 kg/m2),
  • brak możliwości utrzymania dziennego spożycia pokarmów, przekraczającego 60 proc. zalecanej normy przez ponad 10 dni,
  • nieprawidłowy wynik przesiewowej oceny stanu odżywienia, przeprowadzanej podczas przyjęcia do szpitala wg jednej z dwóch metod: SGA lub NRS 2002.

Wybór metody żywienia medycznego powinien być oparty na analizie stanu klinicznego chorego, stopniu i rodzaju niedożywienia, planowanym czasie żywienia oraz okresie stosowania odżywiania. Preferuje się żywienie drogą przewodu pokarmowego, a dopiero kiedy odżywianie doustne jest niewystarczające lub niemożliwe, stosuje się wsparcie dojelitowe poprzez zgłębniki, sztuczne przetoki odżywcze (np. gastrostomię) lub żywienie pozajelitowe1. W sytuacji zwiększonego zapotrzebowania białkowo-energetycznego u chorych na nowotwory, zwłaszcza w okresie okołooperacyjnym oraz okresach związanych z leczeniem chemioterapią i/lub radioterapią, zalecane jest przyjmowanie hiperkalorycznych i wysokobiałkowych doustnych specjalistycznych preparatów żywieniowych6, które w niewielkiej objętości dostarczają skoncentrowaną ilość kalorii oraz inne niezbędne składniki odżywcze. Preparaty te powinny być stosowane pod nadzorem lekarza.

Piśmiennictwo:

1. Standardy leczenia żywieniowego w onkologii. Nowotwory. Journal of Oncology 2015: 65 (4): 321
2. Leczenie żywieniowe w onkologii". NOWOTWORY, Journal of Oncology 2016, Wydanie Specjalne
3. Kabata P. et al. Support Care Cancer (2015) 23:365–3704
4. Shaw-Stiffel TA et al., Nutrition. 1993 Mar-Apr;9 (2)
5. Arendt J. et al. Clin Nutr. 2016 Aug 6. doi: 10.1016/j.clnu.2016.07.015 [Epub ahead of print]
6. Rehabilitacja I leczenie żywieniowe w skojarzonym postępowaniu u chorych na nowotwory, Wydawnictwo Uczelni Łazarskiego 2016, ISBN: 978083-64054034-1.

13.02.2017
Zobacz także
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta