Niestety nie ma sposobu pozwalającego w sposób pewny uniknąć zachorowania na nowotwór złośliwy. Istnieje jednak wiele prostych działań, które pozwalają zmniejszyć indywidualne ryzyko zachorowania na nowotwór złośliwy oraz poprawić szanse na wyleczenie, jeżeli dojdzie już do zachorowania.
Co należy robić, żeby zmniejszyć ryzyko zachorowania na nowotwór złośliwy?
Bezwzględnie należy przestać palić papierosy. Palenie jest jednym z najbardziej rakotwórczych czynników znanych nauce, a jednocześnie stosunkowo łatwo można je wyeliminować z naszego życia.
Należy utrzymywać prawidłową masę ciała wystrzegając się otyłości, a jeżeli już mamy nadwagę, to należy dążyć do przywrócenia wagi prawidłowej. Otyłość sprzyja powstawaniu nowotworów złośliwych – istnieje wiele mechanizmów, za pomocą których nadmierna ilość tkanki tłuszczowej przyczynia się do zwiększenia ryzyka zachorowania.
Uprawiać ćwiczenia fizyczne. Nawet proste ćwiczenia sportowe wykonywane codziennie zmniejszają ryzyko zachorowania na nowotwór. Dobrym sposobem aktywności jest chociażby codzienny spacer (co najmniej 30–60 minut dziennie).
Zmodyfikować dietę w taki sposób, aby zawierała więcej warzyw i owoców. Trzeba też spożywać więcej niewielkich posiłków zamiast 2–3 dużych (co najmniej 5 dziennie). Ograniczyć spożycie alkoholu.
Unikać nadmiernej ekspozycji na słońce (dotyczy to także solarium!). Promieniowanie ultrafioletowe istotnie zwiększa ryzyko zachorowania na wiele nowotworów skóry – nie tylko na czerniaka!
Należy zwracać uwagę na obecność w naszym najbliższym środowisku znanych czynników rakotwórczych i unikać kontaktu z tymi czynnikami (takich jak metale ciężkie, dioksyny). W wypadku konieczności stykania się z czynnikami rakotwórczymi z uwagi na wykonywaną pracę (np. w przemyśle ciężkim), należy przestrzegać zasad BHP.
Co należy robić, aby poprawić wyleczalność nowotworów?
Na podstawie wielu analiz naukowych stwierdzono, że regularne przeprowadzanie badań przesiewowych (inaczej skryningowych) pozwala na wykrywanie niektórych nowotworów na bardzo wczesnym etapie rozwoju. Wczesne wykrycie choroby nowotworowej znacznie poprawia wyniki leczenia.
Badania przesiewowe mają szczególne znaczenie w przypadku raka szyjki macicy, raka piersi, raka jelita grubego i raka wątroby. Dlatego zdecydowanie zaleca się udział w następujących badaniach przesiewowych następujących grup wiekowych:
- kobiety po 25. roku życia powinny uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy polegających na ocenie wymazu z szyjki macicy („cytologia”),
- kobiety po 50. roku życia powinny uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka piersi, polegających na badaniu mammograficznym wykonywanym co 2 lub 3 lata,
- wszystkie osoby (kobiety i mężczyźni) po 50. roku życia powinny uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka jelita grubego. Obecnie zaleca się przede wszystkim badanie kolonoskopowe (tj. badanie całego jelita grubego endoskopem wprowadzonym przez odbyt). Można rozważyć także badanie na obecność krwi utajonej w stolcu (co 2 lata), jednak jego użyteczność jest kwestionowana,
- osoby narażone na kontakt z wirusowym zapaleniem wątroby typu B powinny brać udział w programach szczepień ochronnych przeciwko tej chorobie.
Badanie przesiewowe dotyczące wykrywania innych nowotworów złośliwych (np. raka płuca) mogą być wykonywane jedynie w ramach programów badawczych oceniających ich przydatność. Obecnie trwają badania nad metodami prowadzenia badań przesiewowych w kierunku raka żołądka, raka jamy ustnej, raka nosogardzieli oraz nerwiaka zarodkowego. Intensywnie poszukuje się również skutecznych sposobów prowadzenia badań przesiewowych w kierunku raka gruczołu krokowego (inaczej prostaty lub stercza) i raka płuca.
